Een medisch gebouw met een ziel.
De drempel naar een gezond ziekenhuis bezoek.
HET BETREDEN VAN EEN ZIEKENHUIS of medisch centrum is vaak een nachtmerrie. Geobsedeerd door de zorg voor je gezondheid, ga je door deuren welke je afscheiden van de wereld waarvan je houdt en betreed je een rijk waarin je een vreemdeling bent, overgegeven aan de genade van verpleegkundigen en ordebewaarders. Allereerst krijg je te maken met geld: het ondertekenen van verzekeringsformulieren en het geven van jouw financiële waarborg. Dit kan op zich al een vorm van angst veroorzaken. U krijgt vragenlijsten in te vullen en krijgt een plastic bandje bevestigd aan uw pols. Bent u een patiënt of een gevangene? Is dit een hospitaal (de betekenis van een plaats van hospitality = gastvrijheid) of een gevangenis?
Een interessant gegeven is wat men noemt liminaliteit, of de ervaring van elke vorm van drempel of overgang. Met liminaliteit wordt bedoeld dat men zich tussen twee werelden bevindt, of op de drempel van een overgang. Binnen de wereld van religies leiden de meeste kerken je effectief van de seculiere wereld buiten naar de geestelijke wereld binnen door grote, dikke, versierde deuren en een overgangsportaal of ingang die u toelaat om de initiërende stap te zetten tot een ontmoeting met de heilige ruimte. Een deur is niet alleen een fysieke barrière, het is ook een instrument van psychologische passage. Een zuiver functionele deur geeft je fysieke toegang tot het ziekenhuis, maar het vraagt om een speciale deur om ook je ziel binnen te krijgen.
Sommige medische gebouwen maken gebruik van een groot, duur atrium voor liminaliteit, maar een krachtig architectonisch detail, een indrukwekkende deur, stromend water, een grot, verstilde verlichting, of een enorme steen zou ook het werk doen. In principe zijn alle traditionele rituele objecten effectief om deze overgang te maken.
Veel ziekenhuizen hebben een ingang van grote glazen deuren die leiden van de parking naar een brede hal met winkels en een balie, zonder kunst of bijzondere architectuur. Enkel vlakke glazen deuren die van binnen in het ziekenhuis uitzicht geven op geparkeerde auto’s. Dat is handig! Mensen komen zo rechtstreeks van hun auto's in de ontvangstruimte, waar informatieborden precies vertellen waar alles te vinden is.
Maar kan een patiënt de overgang maken van hun wereld naar de ruimte van genezing door middel van die deuren? Er is helemaal niets mis met functionaliteit. Functionele ontwerpen kunnen mooi zijn, maar soms zijn ze ook gewoon lelijk, simpelweg omdat er geen aandacht besteed werd aan het ontwerp buiten de functie. Een exclusieve nadruk op de functie laat niets over voor de ziel. Patiënten van deze ziekenhuizen gaan binnen met hun moderne cartesiaanse lichaam en laten hun zielen achter in de auto.
Wat is de ervaring van een patiënt of zijn familie bij het betreden van een ziekenhuis gebouw? Als eerste, een vluchtige blik op het interieur, met al zijn drukte en verwarring, alvorens de deuren binnen te gaan. Ze bevinden zich in een liminale ruimte, meer bepaald, tussen een parking en een manische ziekenhuisgang. Deze liminale ruimte inspireert verwarring en angst. Geen wonder dat er personeel nodig is om binnenkomende patiënten en hun familie wegwijs te maken.
Vervolgens worden de onoplettende bezoekers onmiddellijk geconfronteerd met een beslissing om rechtdoor, naar beneden, naar links of rechts te gaan. Er hangen overal bordjes en wegwijzers, en je moet je hoofd, niet je intuïtie of je lichamelijk gevoel van plaats, gebruiken om verder te geraken. Borden informeren, maar initiëren niet. Zij spreken tot de geest, maar doen geen beroep op de hele persoon. En ze verrommelen de ingang, net als de signalisatie en reclame borden bij de nadering van een stad.
Omdat de borden het substituut zijn voor een diepe, geleidende architectuur, verschijnen ze als rommel. Ze staan aan de ingang in de weg van alles wat mooi is, de schoonheid die essentieel is voor de ziel. Als er één deel van een ziekenhuis met schoonheid moet ontworpen en gebouwd worden is het de ingang. Hoe je binnentreedt heeft invloed op alles wat plaatsvindt.
Er gelden dus andere regels voor de ziel: ze wordt beïnvloed door het symbool, het ritueel, en het beeld. Niets van dit alles moet worden begrepen of intellectueel geregistreerd. Het is voldoende om de overgang te ervaren bij een goede binnenkomst in een goed ontworpen onderzoek- en behandel-omgeving. Natuurlijk vraagt dit om een architect / kunstenaar opgeleid in de traditionele rituele ruimte om zo’n effectieve toegang te ontwerpen. Een bezielde helende omgeving weerspiegelt de gevoeligheid voor de symbolische waarde van alles : materialen, geluiden, geuren, beelden, taal, en uniformen.
